EYT’de sona gelindi. Akıllardaki en mühim mevzu ise “EYT’de sual yaş sınırı olacak mı?” Konuşulan alternatifleri ve sorulara cevap arayanlar için merak edilenleri 17 sual ve cevapla sıraladık.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) mevzusu ilk ortaya atılmış olduğu günden bugüne fazlaca aşama kaydedildi ve artık sona yaklaşıldı.
Probleminin çözümüne fazlaca azca bir süre kala EYT ile ilgili son durumu sual ve cevaplarla aktarmak istedik.
Sual ve cevaplarla EYT Problemi
- Emeklilik kriterleri nedir?
Düzgüsel şartlarda emeklilikte üç koşul aranıyor. Yaş, sigortalılık yılı ve prim gün sayısı. Bunlardan biri tamamlanmamış olunca emekli olunamıyor.
8 Eylül 1999 tarihinden ilkin, adam 25, hanım ise 20 senelik sigortalılık süresini doldurduktan sonrasında 5 bin gün primi de tamamladıysa derhal emekli olabiliyordu. Gene Bağ-Kur’da ise hanımefendiler için 7 bin 200 gün erkekler için ise 9 bin gün prim şartı bulunuyordu.
8 Eylül 1999 evveliyatına kadar geçerli olan emeklilik yaş, yıl ve prim şartları yeni bir kanunla birden değişti. O dönemde emek verme hayatında olanların emeklilik şartları da bu kanuna bakılırsa tekrardan düzenlendi.
1999 yasasıyla birlikte SSK’lı hanımefendiler 20 yıl 5 bin-5 bin 975 gün, erkekler ise 25 yıl 5 bin-5 bin 975 gün prim ile emekli olmayı beklerken erkekler 58, hanımefendiler ise 56’yı kabul eden yaş şartı ile karşılaştı.
Şimdi bu kapsama giren çalışanlar kanun çıkmadan önceki haklarının kendilerine aynen verilmesini istiyor. Böylelikle daha erken emekli olma talebinde bulunuyor.
EYT’de kapsam ne olacak ViDEO
EYT’liler işe ilk girdikleri şartları geri istiyor
8 Eylül 1999 öncesi sigortalı çalışmaya başlayanlar, kaybettikleri hakkı elde ederek o tarihteki prim günü ve sigortalılık süresi koşulları ile emekli olabilmek istiyor.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar kapsamında ortalama 1 milyon 900 bin şahıs var.
Prim ve gün şartı belirtilen tarih öncesindeki ile aynı olacak. EYT’de prim gün şartı 5 bin iş günü olarak kesinleşirken, yıl şartı da hanımlarda 20 yıl erkeklerde de 25 yıl olarak öne çıktı.
Yaş şartının olmaması planlanıyor
- EYT’de yaş sınırı kalkacak mı?
EYT’lilerin beklentisi yaş sınırının olmaması doğrulusunda sadece bu mevzu hemen hemen netlik kazanmadı. EYT’de yaş sınırı olasılığı masada. Kamuoyunda “hanımlarda 48, erkeklerde 50″ ve “hanımlarda 50, erkeklerde 52” alternatifleri konuşuluyor.
- EYT’deki karar ne süre açıklanacak?
EYT ile ilgili karar yeni yıla girmeden ilkin açıklanacak.
EYT’liler çalışabilecek
- EYT’liler emekli olduklarında çalışmaya devam edecekler mi?
İsteyenler işlerine devam edebilecek. Burada işverenle işçi arasındaki sözleşme ortadan kalkar. Bu durumda işveren isterse bir bölüm çalışanla devam eder, istemezse devam etmez. Emekli olanların tamamını da istemeleri durumunda çalıştırabilir.
- EYT’lilerin aylıkları düşer mi?
Uzmanlar bu soruya “hayır” diye yanıt veriyor. EYT’lilerin aylıkları düşmeyecek.
EYT’liler kıdem tazminatı hak edecek
- EYT’lilerin kıdem tazminatı iyi mi hesap edilecek?
EYT’liler de mevcut sisteme bakılırsa kıdem tazminatı alacak. Emekli olan çalışanlar son işyerindeki emek verme süresi için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir emek verme yılı için 30 günlük (brüt) tutarı tutarında kıdem tazminatı verilecek.
Mevcut asgari ücretle beraber asgari ücretlinin kıdem tazminatı tavanı 10 bin 008 lira olacak. Asgari ücretle 5 senedir aynı işyerinde çalışanın kıdem tazminatı şu an 32 bin 355 lira olarak hesaplanıyor. 5 yıl süreyle bir işyerinde çalışan asgari ücretli yeni yıldan itibaren 50 bin 40 lira kıdem tazminatı alacak.
Kıdem tazminat tavanı tutarı ise asgari tutara bakılırsa belirlenmiyor. Kıdem tazminatının senelik miktarı, en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenen emeklilik ikramiyesini aşamayacağı yasayla belirlenmiş durumda. Kıdem tazminatı tavanı halen 15 bin 371 lira olarak uygulanıyor. Bu sayı ocak ayında tekrardan belirlenecek.
- EYT’liler emekli olduklarında işverenler kıdem tazminatlarını öderken destek alacaklar mı?
Devlet işverene EYT’li olan çalışanlarına ödeme yaparken kolaylık sağlanması açısından kredi desteği sağlayacak.
EYT’liler prim gün sayısı tamamlama ardında
- EYT’liler geçmiş dönemleri borçlanabilecekler mi?
Bu mevzuda izahat meydana getiren Emek verme ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alim, borçluluk kapsamının belirtilen tarihten önceye yürütülemeyeceğini belirtti.
Sigortalılık süresi esas sayılıyor. Bakan Alim’in açıklamalarına bakılırsa, sigortalılıktan önceki tarihlerdeki borçlanma sigortalılığı geri götürmüyor, yalnız prim gün sayısı açısından katkı sağlıyor.
Ek olarak sigortalılık başlangıç zamanı için de resmiyete kavuşmamış stajlılık süresini kapsamayacağı aktarıldı.
Primi yetmeyenler, tamamlanmamış sürelerini tamamlama telaşına düştü. Uzmanlar da tamamlanmamış günlerin borçlanarak tamamlanmasını öneriyor. Borçlanma doğum, askerlik, yetişim ve yurt dışı borçlanmasıyla mümkün oluyor.
EYT’den yararlanmak isteyen ve prim ihtiyacı olanlar bu süreleri canlandırabilir kısaca ‘ihya’sını gerçekleştirebilir.
EYT’den yararlanmak isteyen çalışanlar hizmet birleştirme de yapılıyor.
- 8 Eylül 1999’dan ilkin sigortası yapılmayanların durumu ne?
8 Eylül 1999’dan ilkin çalmış olduğu halde sigortası yapılmayanlar yada bu tarihten başlatılanlar da kapsama girmek istiyor sadece kendilerine ümit olacak bir izahat yapılmadı.
Bu durumdakilerin bir kısmı da “hizmet tespit davası” seçeneğine yöneldi.
- EYT’de müracaat süreci iyi mi olacak?
EYT çalışmasının aralık ayında TBMM’den çıkıp ocak ayında yasalaşırsa müracaat sürecine girilecek. Bundan sonrasında prim ve süresi dolmuş gerçek sahibi EYT’liler kendi seçtikleri bir tarihte ya da şartları tamamladıkları tarihte SGK’ya başvurarak emeklilik talep edebilecek.
- EYT’lilerin yüzde kaçı hususi sektörde çalışıyor?
EYT’lilerin yüzde 87’si hususi sektörde çalışıyor.
- EYT’liler emekli eğer olmazsa haklarını kaybeder mi?
EYT’liler emeklilik haklarını elde ettikten sonrasında emekli olmazlarsa da hakları kaybolmayacak.
8 Eylül 1999 öncesinde geçerli olan düzenlemeye bakılırsa 3 bin 600 prim günü, 15 yıl sigortalılık süresi ve hanımlarda 50, erkeklerde 55 yaşını dolduran SSK’lı çalışanlar kısmi emekli olabiliyordu.
Gene yaş şartları ve sigortalılık yılları aynı olmakla birlikte 5 bin 400 prim gününü tamamlayan Bağ-Kur’ular’da kısmi emeklilikten yararlanabiliyordu.
EYT ile eski düzenlemede elde edilmiş sadece 8 Eylül 1999 sonrası ortadan kalkan tüm hakların geri gelmesi gündeme ulaşınca kısmi emeklilik hakkı da gündeme geldi.
EYT ile bu hak tanınırsa 15 yıl sigortalılık erkeklerde 55 hanımlarda 50 yaş şartı ile EYT’den yararlanabilecek SSK’lılar 3 bin 600, Bağ-Kur’lular ise 5 bin 400 günle kısmen emekli olabilecekler.
